Waarom of hoe? Goede vraag!

In de test Creative Types, waarmee je je creatieve persoonlijkheid ontdekt, wordt de vraag gesteld: is jouw eerste vraag altijd ‘waarom’ of ‘hoe’? Ons team is daarin verdeeld, maar ik ben duidelijk van het kamp ‘hoe?’ Komt waarschijnlijk door de niet-lullen-maar-poetsenmentaliteit die ik een warm hart toedraag. De stelling, en vooral mijn snelle duidelijke antwoord, liet me wel nadenken over de vraag: wat als ik eens wat vaker de waarom-vraag zou stellen?

Tip: doe eerst de test zelf en ga dan mee in mijn zoektocht!

Het zijn beide open vragen, ze zijn beide onderdeel van de (onder journalisten beroemde) 5 W’s en H, maar ze zorgen beide voor een ander startpunt. De hoe-vraag is praktischer ingestoken. ‘Hoe’ impliceert actie. Aanpakken. De mouwen opstropen en het fixen. Eerst doen, dan denken. Een waarom-vraag is een vraag waarmee je zoekt naar de reden van iets. Wat is de motivatie van iemands handelen, denken? Of concreter: van de opdracht of de wens van de opdrachtgever? Door ‘m te stellen ga je op zoek naar de vraag áchter de vraag.

Nieuwsgierige 2-jarigen

Nieuwsgierigheid is meestal de drijvende kracht van de waarom-vraag. Je wilt iets ontdekken, iets leren. Niet voor niets zijn kinderen er een kei in, zeker als ze rond de 2 jaar oud zijn. Waarom is de lucht blauw? Waarom zijn bananen krom? Maar ook: waaa-rommm niet? Ook in sollicitatiegesprekken is de waarom-vraag geliefd, om iemands drijfveren te achterhalen. Zelf gebruik ik ‘m graag in interviews, omdat je er anekdotes en goede citaten mee los krijgt. Waarom is je werk leuk? Waarom is dat een unieke aanpak? Waarom heb je die keuze gemaakt?

Maar de waarom-vraag heeft ook een valkuil: the fallacy of the single cause. De wat? Door de waarom-vraag te stellen impliceer je als het ware dat er slechts één simpele verklaring is. In het geval van de kromme bananen, zou je kunnen zeggen: de zwaartekracht. Maar eigenlijk is dat al te kort door de bocht. En zeker bij meer complexe onderwerpen is het dus een misvatting om de ander naar één specifieke reden te vragen.

Vragen naar argumentatie

Een ander probleem van de waarom-vraag is relevanter, en duidt filosoof Daniel Dennet in het boek Van bacterie naar Bach en terug. Het woord ‘waarom’ is volgens hem namelijk op verschillende manieren op te vatten. Dat kan ruis opleveren tussen de gesprekspartners. Dennet stelt dat de waarom-vraag stellen betrekking kan hebben op beoogde vooroordelen. Als de ander denkt dat je het woord in die betekenis gebruikt, kunnen ze zich ter verantwoording geroepen voelen. En laten we eerlijk zijn: in feite is dat ook zo.

De waarom-vraag stel je immers wanneer je een beargumenteerd antwoord van iemand verwacht. In het geval van een opdrachtgever die een verzoek bij ons neerlegt, dwing ik hem of haar door de vraag te stellen dit verzoek te onderbouwen. Waarom wil je een flyer? Waarom wil je een blog en geen whitepaper? Dat betekent ook dat de opdrachtgever soms terug moet naar de tekentafel omdat er nog niet goed genoeg over nagedacht blijkt. Dit kan natuurlijk irritatie oproepen bij de ander. Je kunt het idee geven dat je iemands visie in twijfel trekt.

De enige reden waarom wij de waarom-vraag stellen is omdat we hetzelfde doel als onze opdrachtgevers voor ogen hebben: een effectief eindresultaat. Met de waarom-vraag halen we de essentie van de opdracht naar boven. Vervolgens bepalen we samen hoe we dat gaan bewerkstelligen.